درباره آینده پیوند اعضا

[radvan 10]

یک مشکل پیوند،عضو پیوندی غیرخودی است و سیستم دفاعی بدن قصد پس زدن آن را دارد

 

پیوند اعضا شاخه ای از علم پزشکی است که اندکی بیش از ۶۰ سال از عمر آن می*گذرد.

 

این علم در این مدت با موفقیت های چشمگیری همراه بوده است، به طوری که به عنوان یکی از معجزات علم جدید یاد می*کنند. بسیاری از بیماران که قبلاً به علت نارسایی عضو با مرگ دست و پنجه نرم می*کردند، امروزه با موفقیت بالایی با پیوند قابل درمان هستند، ولی پیوند اعضا مشکلات خاص خود را دارد.

 

فرآیند پیوند اعضا طوری است که اولاً باید عضوی در دسترس باشد که به فرد پیوند شود. لذا یکی از مشکلات این رشته کمبود عضو پیوندی است. متأسفانه به علت این کمبود تعداد قابل توجهی از بیماران قبل از پیوند فوت خواهند کرد.

 

دومین مشکل این است که تا زمانی که عضو پیوند شود، این عضو خارج از بدن است و خونرسانی ندارد. خود این مسئله به عضو پیوندی آسیب می*رساند.

 

سومین مشکل این است که عضو پیوندی غیرخودی است و سیستم دفاعی بدن قصد پس زدن آن را دارد، یعنی مسئله «رد پیوند».

 

اگر این سه مشکل حل شود، بیماران بیشتری پیوند خواهد شد و میزان موفقیت پیوند بالا می رود.

 

۱- کمبود عضو

یکی از مشکلات بزرگ پیوند کمبود عضو پیوندی است، برای مثال در کشور ما هر ۷ دقیقه یک نفر به علت نبود عضو پیوندی نامناسب فوت می*کند. در آمریکا بیش از ۱۰۰ هزار نفر در انتظار پیوند هستند و فقط ۳۰ هزار نفر در سال پیوند می*شود و بسیاری از بیماران در فهرست های انتظار پیوند فوت خواهند کرد.

 

یکی از راه حل های این معضل ساختن عضو از سلول های بنیادی خود بیمار است. این کار نه تنها می تواند مشکل کمبود عضو را حل کند، بلکه چون سلول*ها از خود بیمار هستند، مسئله رد پیوند را نیز حل می*کند و نیازی به مصرف داروهای ضد رد پیوند نیست. خود این داروها عوارض و هزینه بسیاری دارند.

 

پزشکان برای اولین بار با استفاده از سلول*های بنیادی بیمار و روش*های مهندسی بافتی موفق شدند نای (مجرای هوایی به ریه) را بسازند و در یک عمل ۹ ساعته آن را به کودک ۲ ساله*ای پیوند کنند.

 

این کار درباره ۶ بیمار دیگر نیز انجام شده است. محققان در تلاش هستند با استفاده از این روش*ها اعضای دیگر بدن را با استفاده از سلول*های بنیادی خود بیمار بسازند.

 

یکی دیگر از راه*حل*های کمبود عضو، ساختن اعضای مصنوعی مانند قلب یا کلیه است. اگر می*توان فرد مبتلا به نارسایی کلیه را با دستگاه دیالیز زنده نگهداشت، چرا نتوان با ساختن دستگاه دیالیزی کوچک و قابل پیوند به بیمار او را درمان کرد و یا همین کار را با قلب مصنوعی انجام داد.

 

قلب درواقع یک پمپ است. محققان یک قلب مصنوعی کوچک ساخته*اند که می*توان آن را به بیمار وصل کرد یا درون سینه بیمار قرار داد تا کار قلب را انجام دهد.

 

محققان دانشگاه کالیفرنیا در سانفرانسیسکو مشغول ساختن کلیه مصنوعی هستند که بتوان آن را در بدن بیمار کار گذاشت تا کار کلیه که تصفیه خون از سموم است، را انجام دهد.

 

یکی از فناوری*های جدید که به ساختن عضو پیوند کمک کرده است، پرینت سه*بعدی است. محققان در آمریکا موفق شده*اند با پرینت سه*بعدی مثانه بسازند و به بیمار پیوند کنند. اگرچه این فناوری در ابتدای کار است، ولی امیدواری بر است که با پیشرفت آن بتوانند اعضای پیچیده*تری چون قلب، ریه، کبد یا کلیه را تولید کرد.

 

پیوند اعضا از حیوانات از دیرباز در فکر بشر بوده است. بر سر دروازه ملل در تخت جمشید تصویری از موجودی با سر انسان و اعضایی از حیوانات متفاوت دیده می*شود. پیوند اعضای حیوانات در دهه ۷۰ و ۸۰ در پیوند کلیه، قلب و کبد آزمایش شده است، ولی به علت نتایج ناموفق و مسائل اخلاقی مرتبط با آن برای چند دهه متوقف شده بود.

اخیرا با استفاده از فناوری مهندسی ژنتیکی دوباره بارقه* امیدی در این باره زنده شده است که شاید بتوان از اعضای حیوانات برای پیوند استفاده کرد.

 

۲- مشکل رد پیوند

ازآنجاکه عضو پیوندی غیرخودی است، دستگاه ایمنی بدن با آن مبارزه خواهد کرد و قصد تخریب آن را دارد. بنابراین این بیماران تا آخر عمر باید داروهای ضد رد پیوند را مصرف کنند. این داروها بدون عارضه نیستند و هزینه زیادی دارند. در ضمن علیرغم مصرف این داروها بازهم گاهی رد پیوند رخ می*دهد و منجر به ازکارافتادن عضو پیوندی می*شود.

 

پژوهشگران دانشگاه هاروارد در آمریکا موفق شده*اند با استفاده هم*زمان سلول*های مغز استخوان و کلیه فرد دهنده وضعیتی ایجاد کنند که دستگاه ایمنی کلیه را پس نزند. به این حالت مدارا یا تولرانس می*گویند.

 

با این کار دستگاه ایمنی متشکل از هردوی سلول*های فرد دهنده و سلول*های فرد گیرنده خواهد شد، به*طوری*که کلیه پیوندی را از خود می*داند و پس نمی*زند. به*این*ترتیب این بیماران به هیچ دارویی برای جلوگیری از رد پیوند نیازی ندارند. امید است که از این روش بتوان در پیوندهای دیگر نیز استفاده کرد.

 

۳- مشکل خارج بودن عضو از بدن

عضو پیوندی تا وقتی که به فرد گیرنده پیوند شود، ممکن است ساعت*ها از بدن خارج بماند و خون*رسانی ندارد. این مسئله منجر به آسیب دیدن عضو پیوندی می*شود. گاهی باید روزها یا شاید هفته*ها صبر کرد تا عضو به کار بیفتند. در این مدت مثلاً در پیوند کلیه می*تواند فرد را دیالیز کرد تا عضو به کار بیفتد، اما در پیوند قلب یا کبد، اگر عضو کار نکند ممکن است به مرگ بیمار منجر شود.

 

اخیراً دستگاه*هایی ساخته شده است که محیط بدن را در خارج شبیه*سازی می*کند تا عضو آسیب کمتری ببیند. به*طور مثال در بریتانیا کلیه روی دستگاه حاوی پمپی قرار می*دهند که تا زمان پیوند به عضو خون و اکسیژن را می*رساند. همین کار را با قلب، ریه و کبد هم انجام داده*اند. به*این*ترتیب تا زمان پیوند، عضو در همان وضعیت داخل بدن قرار دارد و به کار خود ادامه می*دهد، مثلاً در مورد کلیه در خارج بدن ادرار تولید می*کند یا در مورد کبد صفرا می*سازد.

 

امید بر این است که با پیشرفت علم در این زمینه*ها تعداد بیشتری از افراد مبتلا به نارسایی اعضا پیوند شوند و ن نتایج پیوند از این*که هست، نیز بهتر شود.